زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

سهل بن محمد سجستانی





ابوحاتم سهل بن محمد سجستانی بصری جشمی (م ۲۵۵ هـ)، از عالمان قرائت و نحو و لغت در قرن سوم هجری قمری بود.


۱ - معرفی اجمالی



ابوحاتم سهل بن محمد بن عثمان بن یزید سجستانی بصری جشمی، در بصره سکونت داشت و از عالمان قرائت و نحو و لغت به شمار می‌رفت. ابوحاتم شعر هم می‌گفت و به علم عروض آگاهی داشت.
از ابوزید انصاری، ابوعبیده معمر بن مثنّی و اصمعی فراوان روایت کرده و ابن‌درید در لغت بر او اعتماد نموده است. ابوداود، نسائی، ابوبکر بزاز و برخی دیگر از او روایت کرده‌اند و مبرّد نحوی در درس او حاضر شده است.
وی نیکوکاری بود که هر روز یک دینار صدقه می‌داد.

۲ - تاریخ وفات



سال مرگ ابوحاتم را مختلف نوشته‌اند، لیکن ابن‌ندیم آن را به سال ۲۵۵ هـ ثبت کرده است.

۳ - آثار



ابن‌ندیم نام تالیفات سهل را چنین آورده است:
کتاب ما یلحن فیه العامه، الطیر، المذکر و المؤنث، النبات، المقصور و الممدود، المقاطع و المبادی، الفرق، القراآت، الفضاحه، النخله، الاضداد، القسی و النبال و السهام، السیوف و الرماح، الدرع و الجوشن، الوحوش، الحشرات، الهجاء، الزرع، خلق الانسان، الادغام، اللبا و اللبن و الحلیب، الکرم، الشتاء و الصیف، النحل و العسل، الابل، التشوق الی الاوطان، العشب و البقل، الاتباع، الخصب و القحط، اختلاف المصاحف، الحر و البرد و الشمس و القمر و اللیل و النهار، الفرق بین الآدمیین و بین کل ذی روح و کتاب دیگری در موضوع قرائت به نام النقط و الشکل.
متاخرین کتاب‌های دیگری را به او نسبت داده‌اند: غایة فی القراآت الاحدی عشر، اعراب القرآن، المزال، و المفسد، الغیث، الفرس، المیاه، الاتباع، الجراد، الفرق الآدمیین و ذوات الاربع، الزینه، المعمرون
[۳۰] كحاله، عمر رضا، المستدرک علی معجم المؤلفین، ص۲۸۳.
الهمزه و الدُّرع و الترس.

۴ - پانویس


 
۱. ابن‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، ج۸، ص۲۹۳.    
۲. سمعانی، عبدالکریم، الانساب، ج۷، ص۸۶.    
۳. داوودی شمس‌الدین، محمد بن علی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۲۱۶.    
۴. قفطی، علی بن یوسف، انباه الرواة، ج۲، ص۵۸.    
۵. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۲۶۸.    
۶. ابن‌خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۲، ص۴۳۰.    
۷. صفی‌الدین خزرجی، احمد بن عبدالله، خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، ج۱، ص۱۵۸.    
۸. ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۸۲.    
۹. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۳، ص۱۴۰۶.    
۱۰. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۶، ص۱۰.    
۱۱. مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۱۲، ص۲۰۲.    
۱۲. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۶، ص۲۰۶.    
۱۳. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۹، ص۱۶۳.    
۱۴. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۲۶۹.    
۱۵. ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳.    
۱۶. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۶۰۶.    
۱۷. ابن‌تغری بردی، یوسف بن تغری بردی، النجوم الزاهره، ج۲، ص۳۳۲.    
۱۸. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۲، ص۱۵۶.    
۱۹. ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۸۲.    
۲۰. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۱، ص۳۵۸.    
۲۱. عسقلانی، احمد بن علی، تقریب التهذیب، ج۱، ص۲۵۸.    
۲۲. ابن‌عماد حنبلی، عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، ج۳، ص۲۳۰.    
۲۳. ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۸۲.    
۲۴. ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۵۵.    
۲۵. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۸۱.    
۲۶. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۱۸۹.    
۲۷. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۵۸.    
۲۸. عادل نویهض، معجم المفسرین، ج۱، ص۲۱۹.    
۲۹. بابانی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۴۱۲.    
۳۰. كحاله، عمر رضا، المستدرک علی معجم المؤلفین، ص۲۸۳.
۳۱. بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون، ج۲، ص۳۵۱.    
۳۲. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۶، ص۱۰.    


۵ - منبع



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۳۸۸، برگرفته از مقاله «ابوحاتم سهل بن محمد سجستانی».
• عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۵۳۲.






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.